Betonun Yerleştirilmesi ve Bakımı

Beton kullanıcısı TS 1247 (normal hava koşullarında beton yapım, döküm ve bakım kuralları) ve TS 1248 (anormal hava koşullarında beton yapım, döküm ve bakım kuralları)'na göre şantiyede beton bakımını yapmalıdır. Zira yapılan araştırmalarda bakımı yapılmamış betonların veya iyi sıkıştırılmamış betonların dayanımlarının düşük olduğu ve çevre etkilerine dayanıksız olduğu gözlemlenmiştir.

Betonun yerleştirilmesi

Beton Yerleştirilmeden Önce Yapılacaklar

• Betonun yerleştirme yöntemi ve beton döküm süresi önceden belirlenmelidir
• Kalıplar sağlam, temiz ve yağlanmış olmalıdır
• Yer betonu dökülecekse zemin sıkıştırılıp nemlendirilerek döküme uygun hale getirilmelidir
• Beton teslim alınırken irsaliye fişinden başlanarak istenmiş olunan ürünün özelikleri kontrol edilmelidir

Resim 1: Kalıpların yağlanması

Beton Yerleştirilmesi Sırasında Yapılacaklar

• Beton kalıba yüksekten dökülmemelidir (en fazla 1.5 metre). Bu ayrışmaya ve kalıbın patlamasına neden olur
• Beton yatay tabakalar halinde dökülmelidir
• Kolon ve perde gibi düşey elemanlar en az üç defada doldurulmalıdır
• Beton yerleşeceğe yere en yakın bölgeye dökülmelidir
• Betonu sıkıştırmak için vibratör kullanılmalıdır. (Yeni Deprem Yönetmeliği'nde vibratör kullanımı zorunlu kılınmıştır)

Resim 2: Beton dökümünden önce gerekli güvenlik önlemlerinin sağlanması gerekir.

Resim 3: Kütleli beton işlerinde beton eşit tabakalar halinde dökülmelidir. Aksi halde betonun sıkıştırılması çok zor olur.

Vibrasyonda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:

• 1. Vibratör ucunu beton içerisine hızlıca daldırmak ve betondan yavaşça çıkarmak gerekir
• 2. Kalıplara kesinlikle vibratör ucu temas etmemelidir
• 3. Vibratör betona düşey olarak daldırılmalı ve daldırma aralığı vibratörlerin etki yarıçaplarına bağlı olarak 45-50 cm'i geçmemelidir.
• 4. Titreştirilen bölgeler birbirlerine örtüşecek şekilde vibrasyon yapılmalıdır. Vibrasyon esnasında vibratörün her defasında bir önceki tabakaya 10 cm kadar girmesi tabakaların kaynaşmasını sağlar.



Resim 4: Titreşen bölgeler örtüşmelidir.

• 5. Vibratör, betonu yatay yönde taşımak için kullanılmamalıdır. (bkz. Resim 5)
• 6. Vibratör ucu taze beton içerisinde çok kısa veya çok uzun süre ile tutulmamalıdır.
• 7. Az, aşırı ya da yanlış vibrasyon uygulaması sonucu betonun içerisindeki ince ve kaba malzemeler birbirinden ayrışır. Betonun homojenliğinin bozulduğu bu duruma ayrışma (segregasyon) denir. Bu durumun oluşmasından kaçınılmalıdır.

Resim 5: Beton yatay yönde vibratör ucu ile taşınmaz.

Resim 6: Soğuk derz oluşmasını engellemek için alt tabakaya vibratörün ucu işlemeli.

Vibrasyonda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:

• 1. Vibratör ucunu beton içerisine hızlıca daldırmak ve betondan yavaşça çıkarmak gerekir
• 2. Kalıplara kesinlikle vibratör ucu temas etmemelidir
• 3. Vibratör betona düşey olarak daldırılmalı ve daldırma aralığı vibratörlerin etki yarıçaplarına bağlı olarak 45-50 cm'i geçmemelidir.
• 4. Titreştirilen bölgeler birbirlerine örtüşecek şekilde vibrasyon yapılmalıdır. Vibrasyon esnasında vibratörün her defasında bir önceki tabakaya 10 cm kadar girmesi tabakaların kaynaşmasını sağlar.

Resim 7: Vibrasyon uygulamasında kullanılan vibratör tabaka da 10 cm girilerek vibrasyon işlemi yapılmalıdır. Tipi beton tabaka kalınlığına göre seçilmelidir.

Not: Betonda hava içeriğinin %1 artması beton dayanımını yaklaşık %5-6 azaltır.

Resim 8: Sıkıştırma işleminde sonra çevresel etkiler nedeniyle rötre çatlakları oluşur. Betonun hala plastik kıvamda ise yeniden vibrasyon uygulaması yapılması faydalıdır. Ayrıca kolonlarda 50-60 cm'lik tabaka yeniden vibrasyona tabi tutulabilir. Bu bölge üzerinde yeterli ağırlık olmadığından sıkışması daha zordur.

Beton Yüzeyinin Bitirilmesi

Düşey yüzeyler genellikle kalıp ile temas halinde olduklarından istenen yüzey kalitesine göre değişen kalite ve tipte kalıplar kullanılır. Bazen kalıp alındıktan sonra yüzeye el veya makine ile ek bitirme işlemleri uygulanabilir. Çoğunlukla yatay yüzeyler ve bazı eğik yüzeyler kalıpsız bitirilirler. Bu şekilde yapılan bitirme işleminde bazen makine yöntemleri de kullanılabilir.

Döşeme betonlarında yüzey bitirme işlemi genellikle çelik veya ahşap mastar ve malalarla yapılır. Kenar, pah ve derz işlemleri gereken yerlerde, önce kenar bitirmesi yapılmalı.

Resim 10: Beton yüzeyinde oluşan çatlaklar sonra pah ve derzler bitirilmelidir.

Bazı beton satıhlarda mastar ve mala işleminden sonra gereken pürüzlülüğün verilmesi için, belirli bir yönde tarak çekilir. Bazı büyük döşeme ve kaplama betonlarında ise vibrasyonlu mastar ve makine malası kullanılabilir.

Betonun Bakımı

Betonun bakımı bir başka deyişle betonun kürü, beton yerleştirildikten sonra veya beton ürünlerinin imalatından sonra oluşabilecek su kaybını engellemek ve hidratasyon reaksiyonlarının uygun şekilde ve zamanda gerçekleşmesini sağlamaktır. Çimento hidratasyonu günlerce, haftalarca hatta aylarca sürer. Hidratasyon reaksiyonunun devamı için yeterli miktarda su ve sıcaklık gerekmektedir. Bu koşullar sağlanamadığı takdirde betondan beklenen dayanım ve dayanıklılık (durabilite) elde edilemez.

Betonun su kaybederek kurumasını önlemek, dolayısıyla çimentonun hidratasyonunu sürdürmesi için üç yol izlenir:

• Su geçirmeyen (naylon-polietilen) bir örtü ile beton yüzeyi kapatılır
• Sürekli olarak betonun yüzeyinin nemli kalması sağlanır. Genellikle hortum ya da mekanik spreyleme sistemi ile su püskürtülür ya da su göleti oluşturulur.
• Kimyasal kür katkıları kullanılarak beton yüzeyinin kaplanması sağlanır.

Özellikle geniş yüzeye sahip beton işlerinde buharlaşma ile kaybedilen su hidratasyon reaksiyonlarının yavaşlamasına neden olacaktır.

Su ile Kür Yapılması

Resim 10: Beton yüzeyinin hortumla sulanması

Resim 11: Beton yüzeyinde su püskürtme sis oluşturulması

Sürekli olarak beton yüzeyinin ıslak kalması sağlanmalıdır. Uygun kür süresi yaklaşık 7 gündür. Kış aylarında bu süre uzatılmalıdır. Su püskürtülerek beton yüzeyinin ıslatılması çok iyi bir kür metodudur. Eğer bu işlem aralıklarla yapılıyorsa beton yüzeyinin kuru kalmamasına dikkat gösterilmelidir. Bu sistemin tek dezavantajı maliyetidir. Sistemin uygun işlemesi için yeterli miktarda su ve tecrübeli uygulamacı gerekmektedir.

Telis bezi veya diğer su tutucu örtüler kullanılarak da beton yüzeyinin ıslak kalması ve buharlaşmanın daha az olması sağlanabilir. Yüzeyde bozulma olmasını engellemek için beton sertleşir sertleşmez su tutucu örtüler serilmelidir. Özellikle döşeme köşelerinde daha dikkatli ve özenli olunmalıdır. Örtülerin sürekli ıslak kalmaları sağlanmalıdır.

Resim 12: Beton yüzeyine telis bezi serilmesi

Kimyasal Maddeler ile Kür Yapılması

Resim 13: Kullanım kılavuzuna uygun olarak kullanılması gereken kimyasal malzemenin deri ve gözle temas etmemesine dikkat edilmelidir.

Beton Yüzeyinin Örtü ile Kaplanarak Kür Yapılması

Resim 11'de görüldüğü gibi uygulanan kimyasal kür malzemeleri işin cinsine göre farklılık gösterir. Beyaz veya alüminyum renginde olan kimyasal maddeler beton yüzeyinde ince bir polimer tabakası oluşturur. Sıvı maddenin içindeki su zamanla buharlaşır ve bileşikteki kimyasal madde beton yüzeyinde zarımsı bir tabaka oluşturur. Bu tabaka buharlaşmayı çok düşük seviyelere indirdiği gibi, özellikle sıcak mevsimlerde, beton yol gibi uygulamalarda güneş ışınlarının beton yüzeyinde kırılmasını ve yansımasını da sağlar.

Resim 14: Sıcak havada açık renkli, soğuk hava da ise koyu renkli örtüler kullanılmalıdır.

Polietilen örtüler, elemanlarda kalıplar söküldükten sonra en geç yarım saat içinde ve döşemelerde beton yeteri sertliği kazanır kazanmaz uygulanmalıdır. Uygulamaya beton yüzeyi kurumadan önce başlanmalıdır. Eğer beton baskı beton ya da desenli yol ise örtüler hafif bir iskelet üzerine yerleştirilmelidir. Bu sayede beton yüzeyi bozulmamış olur. Bu tarz bir kürde polietilen örtüler yerleştirilmeden önce betondaki suyun terleyip buharlaşmasını beklemeye gerek yoktur. Kür uygulaması beton yerleştirildiğinde başlanabilir.

Soğuk ve sıcak havada beton dökümü

Soğuk Havada Beton Dökümü

Resim 15: Soğuk havada beton sıcaklığı sürekli kontrol edilmelidir.

Birbirini izleyen üç günlük sıcaklık ortalamasının +50°C'den az olması durumunda soğuk havaya karşı önlemler alınması gerekir. Beton sipariş edilirken hava koşullarının betona etkisi düşünülmelidir. Gelen betonun sıcaklığı kontrol edilmelidir.

Yağışlı hava koşullarında özellikle saha ve tabliye beton dökümleri önlem alınamıyorsa ertelenmelidir ya da önceden uygun önlemler (beton döküm alanının dış ortamdan izole edilmesi ve ısıtılması gibi) alınabiliyorsa devam edilebilir. Daha önceden zeminin temas yüzeylerinin ve kalıbın yalıtılması ya da ısıtılması gerekebilir. Şantiyede, betonu yerleştirirken ya da yerleştirdikten sonra erken yaşta donmaya karşı koruyacak gerekli malzeme ve ekipman bulundurulmalıdır. Genelde yalıtkan battaniyeler ve plastik örtüler kullanılır. Köşe ve uç noktalar ısı kaybına en hassas yerlerdir ve daha fazla önlem gerektirirler. Koruyucu ısı yalıtım malzemeleri kaldırılırken ani sıcaklık değişimi olmamasına dikkat edilmelidir.

Sıcak Havada Beton Dökümü

Birbirini izleyen üç günlük sıcaklık ortalamasının +30°C'den fazla olması durumunda sıcak havaya karşı önlemler alınması gerekir. Sıcak havada beton dökümünde dikkat edilmesi gereken en önemli husus betonun su kaybetmesinin engellenmesidir. Alınması gereken önlemler şu şekilde sıralanabilir:

• Beton dökülecek zemin ıslatılıp suya doygun hale getirilir. Bu sayede taze betondaki suyun zemince emilmesi engellenir
• Kalıplar ve donatılar nemlendirilir
• Aşırı rüzgar var ise döküm yeri etrafına rüzgar kırıcı yerleştirilebilir
• Gölgelik kullanılarak beton güneş ışığından korunabilir
• Tüm işçiler ve gerekli ekipmanlar beton dökümü için hazır olmalıdır
• Gün içinde sıcaklığın azaldığı saatlerde beton dökümü yapılmalıdır
• Beton sıcaklığı sürekli olarak kontrol edilmelidir
• Aşırı vibrasyon yapılmamalıdır
• Döküm en kısa sürede gerçekleştirilmelidir
• Bitirme işlemi yüzeyde terleyen su kalmayınca hemen yapılmalıdır
• Beton yüzeyinin kurumasını önlemeye yönelik önlemler hemen alınmalıdır.

Dikkat

Özellikle sıcak hava koşullarında önceden tedbir alınmadığı takdirde hazır beton, santralden şantiyeye gelinceye kadar ve döküme başlayacağı zamana kadar buharlaşma nedeniyle karışımındaki sudan kaybeder. Bu kayıp betonun işlenebilirliğini azalttığı gibi uygulamalarda zorluklara neden olur. Bu durumdan kurtulmak için iki yol vardır:

Doğru: Santralde sıcak hava koşulları dikkate alınarak su ve katkı ayarlaması yapılır. Gerekirse şantiyede akışkanlaştırıcı katkı katılabilir.

Yanlış: Şantiyede reçete dışında betona su katılır.

Betona şantiyede katılacak her litre su o an için betonun işlenebilirliğini kolaylaştırsa da su/çimento oranı artacağından dolayı betonda daha çok boşluk oluşur. Bu da betonun zayıf, geçirimli ve dayanıksız olmasına neden olur.

Betona eklenen suyun buharlaşan suyun yerine geçtiğini düşünmek yanlıştır. Betonda belli bir süre sonra hidratasyon reaksiyonu başlayacağı için karışımdaki suyun etkisi ile sonradan katılan suyun etkisi çok farklı olacaktır.

Güvenli Yapılarda Huzurlu Yaşamak İçin "Hazır Beton Ve Uygulamalarına" Daha Çok Dikkat Gösteriniz.